Lễ gia tiên là một trong những nghi thức cưới hỏi thiêng liêng, mang đậm bản sắc văn hóa của người Việt. Không chỉ dừng lại ở việc dâng hương tưởng nhớ, nghi lễ này còn thể hiện lòng hiếu kính đối với tổ tiên, cầu chúc cho cô dâu chú rể được phù hộ, hạnh phúc viên mãn. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ chi tiết về lễ gia tiên giúp buổi lễ diễn ra trọn vẹn, trang nghiêm.
1. Lễ gia tiên là lễ gì?
Nghi lễ gia tiên được coi là lễ ra mắt cô dâu chú rể đối với gia đình hai họ. Trong ngày cưới của mình, cô dâu, chú rể sẽ tiến hành thắp nén hương lên bàn thờ tổ tiên để bày tỏ lòng nhớ tới dòng tộc.
Đồng thời lễ gia tiên còn được coi nghi lễ quan trọng nhằm mục đích để báo cáo trước bàn thờ tổ tiên, với cội nguồn về việc con cháu hay thành viên trong gia đình thành gia lập thất.
2. Nắm thông tin về thời điểm làm lễ gia tiên
+ Trong đám hỏi, lễ gia tiên chỉ diễn ra tại nhà gái. Khi đó cô dâu và chú rể cần tiến hành thắp nén hương lên bàn thờ gia tiên ở nhà gái. Tới ngày cưới thì lễ gia tiên sẽ được tiến hành thực hiện cả ở nhà gái và nhà trai.
+ Trong cả lễ ăn hỏi và lễ cưới của các cặp đôi, nghi thức gia tiên sẽ là thủ tục thường được diễn ra cuối cùng. Sau khi nhà trai và nhà gái đã có đôi lời thưa chuyện với nhau xong, cũng như đồng ý về việc cưới hỏi của hai cháu.
3. Những thành viên tham dự trong lễ gia tiên
Trước khi tiến hành lễ gia tiên trong ngày cưới, cha mẹ hoặc các bậc trưởng bối thường là người trực tiếp hướng dẫn cô dâu, chú rể cách vái lạy trước bàn thờ tổ tiên sao cho đúng nghi thức. Đây được xem là bước chuẩn bị quan trọng để buổi lễ diễn ra trang nghiêm và trọn vẹn.
Trong phần nghi thức chính, cô dâu và chú rể sẽ trực tiếp dâng hương, bái lạy nhằm bày tỏ lòng thành kính, đồng thời xin ơn trên phù hộ cho cuộc sống hôn nhân hạnh phúc, bền lâu. Tuy nhiên, ở một số gia đình, cha mẹ hai bên cũng sẽ cùng tham gia dâng hương hoặc hỗ trợ con cái trong quá trình cúng bái, thể hiện sự đồng lòng và gắn kết giữa hai họ.
4. Hướng dẫn trang trí bàn thờ gia tiên theo phong tục Bắc - Trung - Nam
4.1 Bàn thờ gia tiên miền Bắc
Bàn thờ cho lễ gia tiên của miền Bắc trong đám cưới chính là bàn thờ chính của gia đình, thường dùng để thờ cúng thường ngày. Bàn thờ trước khi buổi lễ diễn ra cần dọn dẹp lại cho sạch sẽ, có thể phủ thêm câu đối và vải đỏ để mang đến may mắn cho cả gia đình.
Trên bàn thờ phải bày mâm ngũ quả, để thêm phần long trọng có thể kết thành hình long phụng, kèm với hoa tươi trang trí, hoa sử dụng thường là hoa lay ơn và sử dụng xôi gấc đỏ. Ngoài ra, khi nhà trai rước dâu về nhà, sẽ cần mang một phần của mâm tráp xin dâu hay chính là mâm lại quả và không có trầu cau, rượu về thắp hương trên bàn thờ gia tiên tại nhà trai.
4.2 Bàn thờ gia tiên miền Trung
Đối với người miền Trung, lễ cưới hỏi thường khá đơn giản, họ không cầu kì bởi quan niệm “trọng lễ nghi khi tài vật”. Bàn lễ gia tiên được họ chuẩn bị cẩn thận và rất chu đáo với đủ mâm lễ cúng cùng cau, rượu, trà, nến tơ hồng và không thể thiếu đó chính là bánh phu thê. Đối với phía nhà trai nếu khá giả thì có thể thêm vào mâm lễ bánh dẻo và bánh kem chứ không sử dụng heo quay để cúng như ở nhiều nơi.
4.3 Bàn thờ trong nghi lễ gia tiên miền Nam
Đối với người miền Nam, lễ cưới rất quan trọng và cần quan tâm đến yếu tố về thẩm mỹ, đồng thời lễ nghi đều được đặt lên cao. Thông thường, các gia đình sẽ tiến hành lập một bàn thờ gia tại phòng khách rộng rãi để đảm bảo có được sự trang trọng nhất tổ chức lễ gia tiên.
Bàn thờ gia tiên sẽ được treo phông đỏm câu đối và chữ hỷ. Cặp lư đồng thì cần được đánh bóng kỹ càng trước đó, cặp mâm quả hình long phụng được bày đẹp mắt và tỉ mỉ, kèm theo đó là có một bình hoa lớn. Trên bàn thờ cũng để ảnh gia tiên hoặc có thể để trống, bày sẵn mâm ngũ quả hoặc cầu kỳ hơn là đặt mâm trái cây long phụng.
5. Nghi thức gia tiên trong lễ cưới tại nhà trai và nhà gái
5.1 Nghi lễ gia tiên tại nhà trai
Lễ gia tiên tại nhà trai sẽ được diễn ra khi đón cô dâu về nhà chồng. Ở miền Bắc, miền Trung thì mẹ cô dâu sẽ không được đưa con gái về nhà chồng, nhưng ở miền Nam thì ngược lại, nhiều gia đình, mẹ đẻ vẫn đưa con gái về nhà chồng. Khi đoàn rước dâu về đến nhà trai, cô dâu và chú rể sẽ tiến hành ra mắt tổ tiên và thực hiện trình tự lễ gia tiên nhà trai như sau:
+ Thành phần tham gia: Một số gia đình thì trong nghi lễ gia tiên chỉ có bố mẹ chú rể và đôi uyên ương vào thắp hương lên bàn thờ tổ tiên. Một số gia đình khác thì lại làm một bàn thờ nhỏ đặt ở phòng khách mang tính tượng trưng và tất cả các thành viên trong đoàn đưa dâu, rước dâu sẽ đều được chứng kiến nghi lễ gia tiên này.
+ Nghi thức: Bố chú rể sẽ là người thắp hương lên bàn thờ, sau đó đọc bài khấn để báo cáo với tổ tiên. Sau đó đến lượt cô dâu và chú rể làm lễ theo hướng dẫn của người lớn. Sau khi thắp hương gia tiên xong, cô dâu chú rể sẽ cúi lạy bố mẹ và mời nước các bậc cao tuổi trong dòng họ.
5.2 Nghi lễ gia tiên tại nhà gái
Lễ gia tiên nhà gái được diễn ra khi nhà trai đến thưa chuyện về hôn nhân và ngỏ ý muốn đón cô dâu về nhà và có sự đồng ý của gia đình nhà gái. Trước khi cô dâu về nhà chồng, chú rể và cô dâu phải tiến hành thắp hương lên bàn thờ tổ tiên. Cụ thể như sau:
+ Thành phần tham gia: Lễ phả độ gia tiên nhà gái sẽ chỉ có bố mẹ cô dâu hoặc đại diện nhà gái cùng với cô dâu và chú rể. Phía nhà trai không tham gia vào lễ gia tiên diễn ra tại nhà gái.
+ Nghi thức: Bố cô dâu hoặc người đại diện họ nhà gái sẽ là người thắp hương lên bàn thờ tổ tiên, đồng thời cũng là người đọc bài khấn và báo cáo với tổ tiên. Sau đó cô dâu và chú rể sẽ thắp hương theo sự hướng dẫn của người lớn trong gia đình. Lễ gia tiên tại nhà gái thường diễn ra nhanh chóng để đảm bảo kịp giờ lành đón dâu về nhà trai.
6. Văn khấn sử dụng trong lễ gia tiên
Trong nghi lễ gia tiên ngày cưới, việc chuẩn bị lời khấn vái đóng vai trò hết sức quan trọng. Đây không chỉ là lời bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên mà còn là lời cầu chúc cho cặp đôi có cuộc sống hôn nhân viên mãn, thuận hòa. Thông thường, gia đình có thể tham khảo một số mẫu văn khấn truyền thống để nghi thức diễn ra trang trọng và đầy đủ ý nghĩa.
- Mẫu lời khấn 1
“Hôm nay là ngày lành tháng tốt,
Được sự đồng thuận của gia đình hai bên,
Chúng con long trọng cử hành hôn lễ cho đôi trẻ:
(…Tên chú rể…) và (…Tên cô dâu…).
Nay lễ đã thành,
Chúng con kính dâng sính lễ theo phong tục truyền thống lên chư vị tổ tiên.
Kính mong tổ tiên chứng giám, phù hộ cho hai cháu hạnh phúc trăm năm, đầu bạc răng long.
Chúng con xin thành tâm kính khấn.”
- Mẫu lời khấn 2
“Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Thổ địa, ngài Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy gia tiên họ … cùng chư vị hương linh.
Tín chủ chúng con là: …
Ngụ tại: …
Hôm nay là ngày …
Con trai (hoặc con gái) của chúng con kết duyên cùng …, con của ông bà …, ngụ tại …
Nay hôn lễ đã thành, chúng con xin dâng lễ vật theo đúng phong tục cưới hỏi, kính cẩn trình lên chư vị thần linh và liệt vị gia tiên. Xin phù hộ:
Phúc đức tổ tiên soi đường chỉ lối
Giai lão trăm năm, bách niên giai lão
Sinh con đàn cháu đống, gia đình sung túc
Hai họ vững bền, hòa thuận, hạnh phúc.
Chúng con lễ bạc tâm thành, kính xin được chứng giám và độ trì.”
7. Câu hỏi thường gặp về lễ gia tiên
Trong quá trình chuẩn bị hôn lễ, rất nhiều cặp đôi và gia đình băn khoăn không biết các thủ tục trong lễ gia tiên có những quy định nào bắt buộc hay có thể linh hoạt theo điều kiện thực tế. Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp giúp bạn hiểu rõ hơn về nghi thức quan trọng này.
7.1 Lễ gia tiên có bắt buộc phải tổ chức trong ngày cưới không?
Không nhất thiết. Tuy đa phần các gia đình chọn tổ chức lễ gia tiên trong ngày cưới để đảm bảo tính truyền thống và thuận tiện, nhưng vẫn có thể thực hiện trước hoặc sau đó tùy vào lịch trình, phong tục từng vùng hoặc điều kiện của hai bên gia đình.
7.2 Có thể gộp lễ gia tiên nhà trai và nhà gái không?
Có thể. Một số gia đình hiện đại thường gộp chung lễ gia tiên để tiết kiệm thời gian và đơn giản hóa thủ tục. Tuy nhiên, với những gia đình coi trọng phong tục, việc tổ chức riêng tại nhà trai và nhà gái vẫn được duy trì để đảm bảo sự trang nghiêm và trọn vẹn ý nghĩa.
7.3 Lễ gia tiên thường kéo dài trong bao lâu?
Thông thường, lễ gia tiên không kéo dài quá lâu, chỉ khoảng 30–45 phút. Thời gian chủ yếu dành cho việc dâng hương, khấn vái, bái lạy tổ tiên và trao lễ vật. Tuy nhiên, với một số gia đình có đông họ hàng, thời gian có thể kéo dài hơn để đảm bảo sự chu toàn.
Lễ gia tiên không chỉ là một nghi thức trong phong tục cưới hỏi, mà còn là biểu tượng của lòng hiếu kính, sự gắn kết và cầu chúc may mắn cho cô dâu chú rể. Nếu bạn đang tìm kiếm địa điểm tổ chức tiệc cưới sang trọng, chuẩn nghi lễ truyền thống nhưng vẫn hiện đại và tinh tế, Asiana Plaza chính là lựa chọn lý tưởng. Với không gian tiệc cưới đẳng cấp, dịch vụ chuyên nghiệp và đội ngũ tận tâm, Asiana Plaza sẽ đồng hành cùng bạn tạo nên ngày trọng đại đáng nhớ nhất trong đời.
